F - online-Mitmachwörterbuch Wittgensteiner Platt

     online - Mitmachwörterbuch Wittgensteiner Platt
                         http://www.wittgensteiner-platt.de
                                              Hgg. von Dr. Peter Kickartz
Title
Direkt zum Seiteninhalt
Meine Website

Meine Website


Mitmachen
Grammatik
Schreibweise
Autoren
Literaturverzeichnis
Kontakt, Impressum und Teilnahmbedingungen


F

 
F faa - fuffzeh                                   gesichtet 11.03.2019
 
faa, faare, gefaat (Wun) -
fegen. Wun. Präs.:  ech faan dü faast hä faat mer faan ehr faat se faan; Prät.: ech faaře dü faařest hä faaře mer faařen ehr faařet se faařen; Konj.: ech faare, dü faařest hä faaře mer faařen ehr faařet se faařen; Imperativ: faa !
 
Fäaldscheusel (Odf, Rkh, Rph) -
Feldscheusal.

faale, faalde, gefaale (Bgh, Hem, Rld, Wun) -
falten. Wun. Präs.: ech faalen, dü faalsd, hä faald, mer faalen, ehr faald, se faalen; Prät.: ech faalde, dü faaldesd, hä faalde, mer faalden, ehr faalded, se faalden; Kon.: ech faalde, u.s.w.;Imp.: faal !

Fadd (Bgh, Hem, Rld) -
Fett.

fadd (Bgh, Hem, Rld) -
fett.

Faggel (Bgh, Hem, Rld) -
Ferkel.

Faija (Bgh, Hem, Rld) -
Feuer.
 
faijare (Bgh, Hem, Rld) -
feiern.

Fäld (Bgh, Hem, Rld), Feald, Pl.: Fealler (Fdg) -
Feld.

Fäldschmedde (Hem, Rld), Fealdschmedde (Fdg) -
Feldschmiede.

Fäldmark (Hem, Rld), Fealdmark (Fdg) -
Feldmark.

Fäldwäwel (Bgh, Hem, Rld) -
Feldwebl.

Fäll (Bgh, Hem, Rld), Feall (Fdg) - -
Fell. Fdg.: "Dech jöckt wöll d's Feall."

falle, fill, gefalle  (Bgh, Hem, Rld, Wun) -
fallen. Wun. Präs.: ech fallen, dü fellsd, hä felld, mer fallen, ehr falld, se fallen; Prät.: ech fill etc.; Konj.: ech fille etc.;Imp. fall !
  
falliere -
eingehen. (frz. faillir, vgl.Claudi)

Fälse (Bgh, Hem, Rld) -
Felsen.

fälsich (Bgh) -
felsig.

Famielje (Laa) -
Familie. Laa.: " E Laoser Famielje.."

famos (Hem) -
famos (etwas Erfreuliches)

fange, fing, gefange (Bgh, Hem, Rld, Wun) -
fangen. Wun. Präs.: ech fangen, dü fengesd, hä fengd, mer fangen, ehr fangd, se fangen; Prät..: ech fing, etc.; Konj.: ech finge etc.; Imp. fang !

Fangeball (Fdg)-
Fangball.
  
Fanger (Bfl), Fänga (Bgh), Feanger, Pl.: Feangern (Fdg), Fänger, PL.: Fänger (Hem, Rld), Förnger, Pl.: Förngern (Odf, Rkh, Rph) -
Finger. Rld: "Dä mecht keen Fänger krumm." Odf: "Dos käste da doch on zah Förngern obzährn. De höt each ewwerall sei Förngern em Speel."

Fängerhüt (Hem), Förngahut (Odf Rkh, Rph) -
Fingerhut.

Fängernaale (Hem, Rld), Förngernäln (Odf, Rkh, Rph) -
Fingernägel. Odf.: "De kaud off de Förnganäln."

Fängerspetze (Hm, Rld), Förngaspetze (Odf, Rkh, Rph) -
Fingersspitze

Fänster
(Hem), Fe-inster (Odf, Rkh, Rph) –
Fenster.


Fandast (Fdg) -
Fantast. Fdg.: "Du Fandast fandasiersd je nur."

fänne, funn, gefunne (Bgh, Hem, Rld, Wun), fung (Wun)-
finden. Wun: Präs.:ech fangen ,dü fengesd, hä fengd, mer fangen, ehr fangd, se fangen; Prät.: ech fung, dü fungesd, hä fung, mer fungen etcc. ; Konj.: ech finge, u.s.w.: Imp.: fänn.
  
Fänsterscheiwe (Hem), Fe-insterscheiwe (Odf, Rkh, Rph)
Fensterscheibe.


Fänsterrahme
(Hem), Fe-insterrohme (Odf, Rkh, Rph) –
Fensterrahmen.
 
Fänstergücker (Hem), Fe-instergucker (Odf, Rkh, Rph) –
Fenstergucker.

fardich (Bgh, Hem, Rld), fetitch (Odf, Rkh, Rph) -
1. fertig, 2. fettig.

Färje (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Feeringe (Hem) -
Feudingen. Odf: "Die Färjer Leure. Mer hehrn die Färjer Kircheglocke loire." Die "Brootsäcke." (Wittgenstein III, S. 25)

Färra (Bgh, Hem, Rld) -
Feder.

Färschde (Hem Rld) -
Ferse.

färwe (Odf,Rkh, Hem, Rpn) -
färben.

Faschd/ Farschd (Bgh, Hem, Rld), Ferschd/ Ferscht (Fdg, Odf, Rkh, Rph)  -
Fürst. Odf: "Da Ferscht wohnt ee Berleberg eem Schloss."

Faschda/ Farschda (Bgh, Hem, Rld) -
Förster.

faschdlich (Hem), ferschdlich (Odf, Rkh, Rph) -
fürstlich.

Fass, Dim.: Fässje (Fdg, Odf, Rkh, Hem, Rph) -
Fass. Fdg: "Doas schleat doch d'm Fass de Börre aus. 's brängt d's Fass zum Eawwerleafe. Die hon worr eem Fass. Der trär e Fässje veer sech." Rld: "Dos ärre Fass uhne Borre."

Faßbänner (Fdg)-
Fassänder.

fasse, fassde, gefassd (Fdg, Odf, Rkh, Hem, Rph) –
fassen. Die Wittgesteiner Mundart verwendet für die im Hochdeutschen dominanten Bdeutungen ”etwas ergreifen und festhalten” sowie “anfassen, berühren” das Wort “packe”. Fdg: “Ech packe worr o.”  Von dem im Hochdeutschen mit Bedeutung überladenen Wort gibt es einge Bedeutungsspliter: “Fass!  Su hetzt ma da Hund werra’n  Beesewicht. Un ma saad ö: Ech fasse doas ned.” "Orra: "Dos nämmen ech gefassd hen.” Fdg: “Du faßt doas falsch off.”

Fattdeppe
(Hem, Rld), Fettdeppe (Odf, Rkh, Rph) -
Fetttopf.
 
Fatzke (Fdg) -
Fatzke.  Fdg.: "ä ear'n egebeldeter Fatzke."
 
faul (Fdg) -
faul. Fdg.: "Du beast noch fauler wie fau. Doar eas doch e faule Ausrärre. Du beasd so faul, dass du stenkst. Doas ärre faule Sache. Hä leir off d'r faule Haut. Du beasd so faul wie Measd. Du fauler Hond."

Faulänzapack (Odf, Rkh, Rph) -
Faulenzerpack. Odf.: "Ehr seid e Faulänzapack!"

Faulänzer (Fdg) -
Faulenzer.

Faulpelz (Fdg)-
Faupelz.

Faultier (Fdg) -
Fautier.

fea (Bgh), feer (Hem, Odf, Rkh, Rph) -
1. für. Odf: "feer de Kerne" (für die Kinder). 2. vor. Odf: "feer da Deer"  (vor der Tür)

Feall (Fdg) -
Fell. Fdg.: "Dech jöckt wöll d's Feall."

feanne, fonn, gefonne (Fdg), fänne, funn, gefunne (Hem), fernne, (ge)fonne(Odf, Rkh, Rph) -
finden.  Hem: ech fännen, dü fennsd, hä fennd, mer fännen, ehr fändt, se fännen. “Wos fennsd dü da dabei? Hä hot sech med seim Luus abgefunne ” Odf: ech fernne, du fernnsd, Ech hon wos fonne. Velechd fennsd du wos. Ech fernne dos ned gud. Wie fernnsd du dos da?"

Fanster, Pl.. Feanstern (Fdg)-
Fenster. "Hernoo murre ma da Kitt vo de Feanstern frasse."

Febba (Bgh), Febbawa (Hem, Rld) -
Februar.

Feschtahaus (Odf, Rkh, Rph)
Förstehaus-
Freere (Bgh) -
Freude, Frieden. Bgh: "immed ee Freere losse" (jemand in Ruhe lassen, nicht beläöstigen.)

Fehje (Bgh) –
unstetes weibliches Wesen.

Fe-insterflegel (Odf, Rkh, Rkp) -
Fensterflügel.

Fe-ish (Bgh) -
Fisch.

Fellche, Pl.: Fellcha (Odf, Rkh, Rph) -
Fohlen.

Fennegigga (Bgh) -
Schelm, Spitzbube.

Fensder (Laa), Fernsta (Odf, Rkh, Rph) -
Fenster.

Fernstaflejel (Odf, Rkh, Rph) -
Fensterflügel.
 
Fernstarohme (Odf, Rkh, Rph) -
Fensterrahmen.

Fernstascheiwe (Odf, Rkh, Rph) -
Fensterscheibe.

Ferrä -
Onkel. (frz. Fr`ere, vgl. Claudi)

Ferra (Gkh) -
alter Mann. s. auch Ferrer.

Ferra Pl.: Ferrern (Fdg), Färra, Pl.: Färra (Bgh, Hem), Ferra, Pl.: Ferran; Dim.: Ferrache (Odf, Rkh, Rph) -
Feder. Hem: "Hä äss morjens ned aus de Färra komme. Se müssten mul werra richtich Färra losse."  Fdg: “Hä gearr ee de Ferran. Hie ged's ka Ferraleases.” Odf: Ee kleenes Ferrache. E blo - es Magolwesferrache.

ferrere , sech (Odf, Rkh, Rph) –
die Federn verlieren (von den Hühnern gesagt). Odf: „De Hinna ferran sech on pörren sech eem Stroh. Sie hon sech nog geferrad.“

Ferrernpeahl (Fdg) -
Federpfühl.

ferschterlich
(Fdg), faschderlich (Hem)  ferchdalech (Odf, Rkh, Rkp,) -
fürchterlich. Odf: "Ferchdaleche Zustänne".

Ferschtestuhl (Fdg) -
Fürstengestühl. Fd.: "Eem hor o d'r Kerche wonn d'r Akdor pn d'rFershtestuhl."

fesde (Bgh, Hem ,Rld) -
fest. Bgh.: "ned ganz fesde sei" ( = nicht ganz gesund sein).

fesdenaale (Bgh, Hem, Rld), fesdenäln (Of, Rkh, Rph) -
festnageln. Odf." Hä hött mech fesdegenält."
 
Fett (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Fatt (Hem, Rld) –
Fett. Hem: „Idzt  hot hä sei Fatt weg."

fett (Fdg, Odf, Rkh, Rph), fatt (Hem, Rld)  -
fett. Hem: “Dos ärren fatte Borre. En gürre Hoh wat selten fatt." Odf: "fetten Späack, fettes Fläsch, fette  Sau".

Fetteage,/Fettäaje Pl.: Fettäaje (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Fattöje (Hem, Rld) -
Fettauge.
Odf: "De Fettäaje off da Soppe"

Fettdeppche (Odf, Rkh, Rph) -
Fetttöpfchen.

fettech (Odf, Rkh, Rph) -
fettig.

Fettförngarn
(Odf, Rkh, Rph) -
Fettfinger.

Fettklompe
(Fdg Odf, Rkh, Rph), Fattklumbe (Hem, Rld)  -
Fettklumpen.

Fettnäbbche /, Fattnäppche (Fdg, Hem) -
Fettnäpfchen. Hem: “Dü düsd ö jeren Daag mindestens eemuul ee e Fattnäppche träre.”

Fettwanst (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Fattwanst (Hem) -
Fettwanst

Feuer (Fdg), Feier (Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
1. Feier; Odf.: "Ech komme of de Feier." 2. Feuer. Fdg.: "Do mache mer e Feuer o. Ech well och e Feuer omache - derer ned frert. D's Feuer ear aus.".

Feuere-ifer
(Odf, Rkh, Rph) -
Feuereifer
.

Feuerletter (Fdg), Feierletter (Rld) -
Feuerleiter.

feuern (Fdg, Odf, Rkh, Rph), feiere (Hem, Rld) -
feiern. Odf: "Mer feuern insen Geburtsdog. Feuerd ned so lange.

feuerfeste (Fdg, Odf, Rkh, Rph), feierfeste (Hem,Rld)  -
feuerfest.

feueerrot (Odf, Rkh, Rph), feierrud (Hem, Rld) -
feuerrot . Odf: "E feueerrot Gesechde!"

Feuerstelle (Odf, Rkh, Rph), Feierstelle (Hem, Rld)  -
Feuerstelle.

Feuerwehr (Odf Rkh, Rph), Feierwehr (Hem, Rld) -
Feuerwehr.

Feuerwehrauto (Odf, Rkh, Rph), Feierwehrauto (Hem, Rld)
Feuerwehrauto.

Feuerwehrhaus (Odf, Rkh, Rph), Feierwehrhaus (Hem, Rld) -
Feuerwehrhaus. Spretzehaus, s. dort.

Feuerwehrhorn (Odf, Rkh, Rph), Feierwehrhorn (Hem, Rld) -
Feuerwehrhorn.

Feuerwehrspretze (Odf, Rkh, Rph) -
Feuerwehrspritze.


Feuerzeuch (Odf, Rkh, Rph),  -Feierzech (Hem,  Rld)
Feuerzeug.

Feuerdoog (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Feierdaag /Hem, Rld) -
Feiertag.

feierich (Hem, Rld),, feuerech (Odf, Rkh, Rph) -
feurig
.

Fennegigga (Bgh) -
Schelm, Spitzbube (Schimpfwort).

Fichdewaald/ Fichtewaald (Hem, Odf, Rkh, Rph) -
Fichtenwald. Odf auch: een Dänne.

fiehle, fiehlde, gefiehld (Hem, Rld), fiehle, fühld,  gefühld (Wun) -
fühlen. Wun. Präs.:ech fiehlen, dü fiehlsd, hä fiehld, mer fiehlen, ehr fiehld, se fiehlen; Prät.: ech fühlde, dü fühldesd, hä fühlde, mer fühlden, ehr fühlded, se fühlden; Konj.: ech fiehlde, dü fiehldesd hä fiehlde, mer fiehlden, ehr fiehlded, se fiehlden; Imp.: fiehl.
 
Fier (Aue), Fia /Fiar(Bgh), Feier (Hem, Rld), Foier (Odf, Rkh, Rph) -
Feuer. Odf: "Machs Foier o. Es Foier briet. Es Foier äas ausgegange. Med Foier on Flamme. De höt e Foier losgetrere. De höt Foier gefange."Bgh.. "D's Fiar omache."
 
Fierip (Rld) -
Lederriemen mit einer Hanfschnur zum Knallen.

Fierowed  (Wun) -
Feierabend.
 
Fiewer (Fdg, Hem) -
Fieber.

Fimmel (Fdg) -
Fimmel. Fdg.: "Du höst je'n Fimmel."

Fischelbach -  
Fischelbach. Dorf im Süden des Altkreises Wittgenstein.

finessich (Bgh) -
durchtrieben.

fissele (Bgh, Hem, Rld) -
fein regnen. Hem: " 's fisseld" (Es regnet ganz fein.)

Fissemadende (Bgh) -
Machenschaften.

Fixfeuerdeang  (Fdg) -
Streicholzdöschen.

flaa(i)chde (Wun) -
flechten. Wun. Präs.: ech flaa(i)chden, dü flaa(i)chdesd, hä flaa(i)chded, mer flaa(i)chden, ehr flaa(i)chded, se flaa(i)chden; Prät.:ech flaa(i)chdede, u..s.w.; Konj.: ech flaa(i)chdede, u.s.w; Imp.:.fla(i)chd !

fladdere (Bgh, Hem, Rld) -
flattern.

Fladsch (Bgh) -
Fetzen.Bgh.: "Da Flassch noch ned gedoh," (Überhupt noch nichts getan).

Fläjel/ Flejel Pl.: Fledde/ Flette (Bgh, Hem,Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Flügel. Odf: "Hä lessd de Fledde hänge. De griet mol de Fledde gestutzt. Däm wären de Fledde ö noch beschneree. Du aaler Fläjel!" Bgh.: "Med de Fledde schloh." (sich über etwas aufregen). Auch: Schimpfwort)

fläjele/flejele
(Hem,Odf, Rkh, Rld Rph) -
flegeln. Odf: "Hä fläjelt sech nur em Bedde rem."

flaniere -
herum stolzieren. (frz. flaner, vgl. Claudi)

Fläsch/ Fleesch (Fdg, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Fleisch. Rld: “Die schneiren sech ees ejene Fleesch. Dos ging ee Fleesch un Blüt ewwa. Besser e Laus em Müs als goar kee Fleesch.” Odf: "Vom Fläsch gefalle. Fläsch ärres beste Gemiese."

Fläschberre (Fdg) -
Fleischbütte. Fdg.: D's Solperfläsch leir ee d'r Fläschberre em Salzborn."

Fläschdaella (Odf, Rkh, Rph) -
Fleischteller.

Flasche (Hem, Rld), Fläsche (Odf, Rkh, Rph) -
Flasche.

fläschech (Odf, Rkh, Rph) -
fleischig.

Flaschekänd (Hem, Rld), Flaschekernd (Odf, Rkh, Rph)-
Flaschenkind. Odf: "Dos  Fläschekernd wird o da Fläsche groß."

Fläscherei (Odf, Rkh, Rph) -
Fleischerei.

Fläscherei (Odf, Rkh, Rph) -
Fleischerei..

Fläschfresser (Odf, Rkh, Rph) -
Fleisschfresser. Odf.: "Dos Dia äas en Fläschfrässer. "

Fläschworschd (Odf, Rkh, Rph) -
Fleischwurst.

Fleddsche (Bgh)  -
Flittschen, loses Mädchen.

Fleddjeskaffie (Bgh) -
Malzkaffee..
 
Flee/ Fle h  (Bkb, Wom) -
Flöhe. Bkb.:  "Dä had de Flee hüsde."

Fledde (Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Flügel. Odf.: "He led de Fledde hänge." De gried mol de Fledde gestutzt."

Fleddsche (Bgh) –
Flittschen, loses Mädchen.

Fleesch (Hem, Rld), Fläsch (Odf, Rkh, Rph) -
Fleisch. Odf.: "Vom Fläsch gefalle. Fläsch erres besde Gemiese. Haure koch ech geräachardes Fläsch."

Fleeschfass (Hem, Rld), Flaeschfass (Odf, Rkh,, Rph) -
Fleischfass.

Fleeschdalla (Hem, Rld), Fläschdälla (Odf, Rkh, Rph) -
Fleischteller.

Fle - iß (Bgh) -
Fleiß.

fle - ißig (Bgh9-
fleißig.

Flejel (Bgh, Fdg, Odf, Rkh, Rph) –
1. Flegel. 2. Flügel.
 
Fletzeboje/ Fletzeboge (Bgh, Fdg) -
Flitzebogen.

flieh (Rph) -
fliegen. Rph.Präs.: hä fleut. Rph: "Da Veujel fleut fort. Seuste wie’ne fleut? Dert fleute naus. Etze erre fortgefloje."
  
Flijje (Hem, Rld), Flieje (Odf, Rkh,Rph) -
Fliege.

flijje, floog, geflooge (Bgh, Hem, Rld);  flie, floog, flook, geflooge (Fdg, Odf, Rkh, Rph, Wun) -
fliegen.Fdg. Präs.: ech flie, du fleust, Rph.: hä fleut. Odf, Rkh: hä  flied. Wun. Präs: ech flien, dü fliesd, hä flied, er flien, ehr flied, se flien; Prät.: eh fl dü flloogesd, u.s.w.; Konj.: ech fliere, dü flieresd, u.s.w. Rld: “Hä floog schwinna naus als e nee komme äss. Dos äss dreikantig naus geflooge. De Brecke floog ee de Luft.” Rph: "Da Veujel fleut fort. Seuste wie’ne fleut? Dert fleute naus.Etze ärre fort geflooge." Odf,: "Da Voijel flied fort. Siehste wie‘ne fliet? Dert fliehde naus. Etze ärre fort geflooge. Hä flied vo da Arwedstelle. De äas achdkandech raus geflooge." Bgh.: "as flijjed" (es regnet/schneit ganz leicht).

Flijjefänger (Hem,Rld), Fliejefänger (Odf, Rkh, Rph) -
Fliegenfänger.

Flijjefüss (Bgh)
Fliegenfuß (leichtlebiger Mensh).  

Flijjegewechde (Hem, Rld), Fliejegewechde (Odf, Rkh, Rph) -
Fliegengewicht.
 
flissend (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
fließend. Odf: "Mer kinn noch fliessend Platt schwätze."

Fliggad (Bgh) -
Schmetterling. s. Zwicksvegel. vgl.Wittgenstein III, S. 323

flisse, floss, geflosse (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph, Wun) -
fließen. Wun.: Präs.: ech fließen, dü fließesd, hä fließd, mer fließen, ehr fließd, se fließen; Prät.: ech floss,dü flossesd, hä floss, mer flossen, ehr flossed, se flossen; Konj.: ech fließde, dü fließdesd, hä fließde, mer fließden, ehr fließded se fließden; Imp: fließ !Odf: "Es Wasser flisst da Beerg nönger. Derm flissse de Fäaller fort. Ins flisst de Zeit fort. Wie schneall äas die Zeit vaflosse."

Floss (Bgh, Odf, Rkh, Rph) -
Flachs.

Fluch Pl.: Fliche (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Flüch, Pl.: Fliche (Rld) –  
(der) Fluch. Rld: “Dä düt Fliche !” (Der tut Flüche! = flucht wie ein Wilder.)    

Fluche (Fdg), Flüche (Rld) -
(das) Fluchen. Rld: “Dos Flüche sille sech abgewehne.”  

fluche (Fdg, odf, Rkh, Rph), flüche (Rld) -
fluchen. Rd: “Hä flücht gottslästerlich. Hä flücht o eener Düre. Hä kunn  flüche wie'n Führmann.”   Odf: Hä flucht de ganze Dog."

Flucherei (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Flücherei (Hem) -
Flucherei. Odf: "Loss die Flucherei sei."

fludd (Bgh) -
flott.

Fluh (Bgh) -
Floh. Bgh.: "Dü host en Fluh em Kobb." (eingebildet sein)

Flüjelschroue (Odf,Rkh, Rph) -
Flügelschraube.

Foaggel (Alh) -
schmutziger, unanständiger Kerl.

Foard ( Bgh), Foahrt, Pl.: Fohrde (Wun) -
1. Fahrt, Reise; 2. kurzer Fahrweg; befahrener Trennstreifen zwischen zwei Feldern. 3. abschüssiger Weg, Wun:"Der äss richdich ee Foahrt kumme."   

foard (Bgh) -
fort.

Foardgang (Bgh) -
Fortgang. Bgh; "ken Foardgang " (kein Weiterkommen)

Foare (Hem, Nle, Rld) -
Faden.

Foarz/ Forz (Bgh) -
Furz. Bgh.: "aus em Foaz en Dunnaschlag mache. " (= übertreiben)

Foahrt (Laa) -
Fahrt. Laa.: "De Eisebahn sull de ärschde Foahrt vo Loase no Maborch mache."

foahre, fiehr, gefoahre (Alh, Bgh, Hem, Wun), fohre, führ, gefohre (Bkb, Wom), foahrn, fuhr, gefoahrn (Fdg, Odf, Rkh, Rph) -   
fahren. Hem, Bkb, Wom: ech fohren, dü färscht, hä fährt, mer fohren, ehr foahrt, se foahren;  Fdg: ech fohrn, du fearscht, hä feahrt, mer fohrn, ehr fohrt, se fohrn. Bgh: "Su foahren ma ju ned." (So fahren wir doch nicht. = So geht es nun nicht. Odf: "Ech fuhr de Schossi nob." Rkh: "Foahr ned so schnäall. Ech sei merrem Foahrrod gefoahrn." Odf: "Ech sein drem rem gefoahrn." Wun: "Fährschde haure nogg ee de Stoodt?" Fdg: "Worr ear eawwerhäpt e dech gefohrn? Doar eas zum Aus - d'r - Haut - fohrn." Bgh.: "Su foahren ma ju ned." (So geht es nicht.)

foardstee (Bgh) -
Aneisung an eine Kuh, zr Seite zu gehen.

Foarrod (Bgh), Foahrrod, Pl.: Fohrrarra (Fdg,Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Fahrrad. Fdg: alt auch: Schneallroad, s. dort.  

Fochs, Pl.: Föchse; Dim.: Föchs-cher (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Fuchs (Hem, Rld) -
Fuchs. Hem: “Wu sech da Fuchs un da Hoose ge Nocht saan. Dos hot da Fuchs merrem Schwanz vamässe. Dü stenkst wie’n nasse Fuchs” Odf: "Zwee kläne Föchs-cher. Du hernnalistejer Fochs."
     
Fochsbau (Odf, Rkh, Rph) -
Fuchsbau.     

fochsdeiwelsweld
(Fdg, Odf, Rkh, Rph), fuchsdeiwelsweld (Hem)  -
fuchsteufelswild.

Fochsschwanz (Fdg, Odf, Rkh, Rph), Fuchsschwanz (Hem) -
Fuchsschwanz. (Auch für ein sägeartiges Werkzeug.)

Fohr (Fdg, Wun) -
Furche, Ackerfurche, Ackerböschung (entstanden durch hangabwärts pflügen.)

Fohne (gh) -
Fahne.

fohre, fiehr, gefohre (Hem, Rld, Wun) -
fahren. Wun.: Präs.: ech fohren, dü fehrschd, hä fehrd, mer fohren, ehr fohrd, se fohren; Prät.: ech fiehr, dü fiehresd, u.s.w.; Konj.: ech fiehre, dü fiehresd, u.s.w.; Imperativ: fohr !

Fohre (Hem, Rld) -
das Fahren. Hem.: "E Juch züm Fohre med dämm Vieh..."

Foier (Fdg), Feier (Hem, Rld) -
Feuer. Fdg.: "D's Foier ear aus."

Foiste (Fdg) -
Faust. Fdg.: "Ech mache e Foiste"

Fore (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rph, Rld) -
Faden.

fortläafe (Odf, Rkh, Rph) -
fortlaufen. Odf.: Dä äas fortgeläafe. Dos äas zum fortläafe."

Forwe (Amt, Bgh, Hem, Rld)-
Farbe.

Forwerigge (Bgh), Fawerigge (Hem, Rld) -
Fabrik.

Fösch, Pl.: Fösche (Odf, Rkh, Rph) -
Fisch.

fösche
(Odf, Rkh, Rph), fische (Hem) -
fischen. Odf: "De Jonge sei werra oom fösche. Se hon werra eem Store geföschd."

Fösche (Odf, Rkh, Rph) -
Fische.  

Fossselche (Bgh) -
Fosselkalb, weibliches Kalb.

Forenuren (Odf, Rkh, Rph) -
Fadennudeln.

fortjaa (Hem), fortjä (Odf, rkh, Rph) -
fortjagen. Odf, Rkh, Rph: "De hött mech fortgejät." (Der hat mich fortgejagt.)

Forwe (Bgh, Fdg, Odf, Rkh, Hem, Rph) –
Farbe. Odf: „Hä wechselde ver Wut de Forwe.“ Fdg: "Etze mußte Forwe bekenn. No röck raus met d'r Forwe. Forwe eas Tromp. Nu bekenn endlich Forwe."

Fraa, Pl.: Weiwesleire, Fränn.. Dim.: Fraache/Fräche (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph) Pl.: auch Fraa-enn (Odf, Rkh, Rph) -
Frau. (Weiwer hat einen eher abschätzigen Beiklang.) Rld: "Du sassen warambel sächs Weiwesleire beim Kaffie unn keiwelten Küche. "
  
fraie, sech (Hem) –
sich freuen.

Fraschegeschlägger (Bkb, Wom) -
Froschlaich. Wom:  "Ee da Petze äs werra Fraschegeschlägger."

frässe, frass, gefrässe (Bgh, Hem, Rld, Wun),  freasse (Fdg, Odf, Rkh, Rph) -
fressen. Wun. Präs.: ech frässen, dü fressesd, hä fressd, mer frässen, ehr frässd se frässen; Prät.: ech frass, dü frassesd, u.s.w.; Konj.: ech freeße, dü freeßesd, u.s.w.: Imp.: fräß . Hem: “Hä fressd wie 'n Schieredrascher. Dos fressd sech als dearch. Hä fressd deer noch aus der Haand. Hä hot de Weisheit merrem Schömmeleffel gefrässe. Hä hot 'n Narr o deer gefrässe.”  

Frässe (Hem, Rld) -
(die) Fresse; (das) Fressen. Rld.: "Ech hon dech züm Frässe gäre."

Frässkorb (Fdg, Hem), Fräasskorb (Odf, Rkh, Rph) -
Freßkorb
.

Fräßsack (Fdg, Hem), Fräassack (Odf, Rkh, Rph) -
Freßsack.
  
freere, froor, gefroore (Hem, Rld, Wun), frur (Bgh), freern, gefroorn (Odf, Rkh, Rph) -
frieren. Wun. Präs.: ech freeren, dü freerschd, hä freerd, mer freeren, ehr freerd, se freeren; Prät.: ech froor, dü frooresd, u.s.w.; Konj.: ech friere, dü frieresd, u.sw.; Imp.: freer ! bgh.: "Freere wie en Schneira." (= stark frieren)

Freerlabbe (Odf, Rkh, Rph) -
Frostlappen. Bearb.: H. Parzinski, Rkh

Freere (Bgh) -
Freude, Frieden. Bgh: "immed ee Freere losse" (jemand ub Ruhe lassen, nicht beläöstigen.)

Fre-ichde (Bgh) -
Getreide.

Freidach (Bgh), Freidaag (Hem), Freidog (Odf, Rkh, Rph)-
Freitag.

freie, freide, gefreid
(Hem, Rld), freue (Odf, Rkh, Rph), freie, freire, gefreit (Wun) -
freuen. Wun. Präs.: ech frein (mech), dü freisd (dech), hä freid (sech), mer frein (ins), ehr freid (üch), se frein (sech); Prät.: ech freire, dü freiresd, u.s.w,, Konj.:  wie Prät; Imp.: frei ! Rld.: "Ech hon mech mächtich gefreid !" Odf: "Ech freue mech, des de mehr so e Freude mächst. Ech hon mech gefreut. Freust du dech äach?"

Fre-ind, Pl.: Fre-inde (Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Freund. Odf: "Wenn ma en gurre Freund behale werll, derff ma ned zeve-el komme. Mein lieber Freund ! (alsDrohung ausgesprochen)."

fre-indlech Hem, Odf, Rkh, Rld, Rkh) -
freundlich.

Fre-indschaft (Hem, Odf, Rkh, Rld Rph) -
Freundschaft.

fre-indschaftlech (Hem, Odf, Rkh, Rld, Rkh) -
freundschaftlich.

fre-isch (Bgh) -
frisch.

Fretz (Ban) -
Fritz.

Freude
(Odf, Rkh Rph) -
Freude. Odf: "Des de  mer so e Freude mächst."

Freund. Odf.: "Wenn ma en gurre Freund behaale werll, derff ma ned zeve-el komme."
Freund.

Freundeskräs (Odf, Rkh, Rph) -
Freundeskreis.         

frejje
(Bgh, Hem, Rld) -
freien, heiraten..

Freund. Odf.: "Wenn ma en gurre Freund behaale werll, derff ma ned zeve-el komme."
Freund.

friere (Fdg), freere, froar, gefroare (Hem) -
frieren.

friedlech (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rph) -
friedlich. Rld: “Bei ins geds immer friedlich zü, weil mer friedlijje Mensche sein.” Odf: "He äas friedlech eegeschlofe." Rph: "Mer hon friedleje Nobarn."

frieh/frih
(Bgh, Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rph) -
früh. Hem:”Ech woar als frieh unnerwägs.” Odf: "Ech muß frieh offsteh. Du bäast zu frieh. Om friehe Morje kreeht da Giggel. Komm etwos frieher."

Friehjohr (Bfl, Bkb, Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rph), Friehjuhr (Laa) -
Frühjahr, Frühling. Bfl, Bkb: "Em Friehjohr fange de Bliimmcher werra o ze blieh." Fdg:  "D's Friehjohr lörr off sech woade." Odf: "Em friehe Friehjohr komme de Hoargänse zeröcke. Em Friehjohr steit da Saft ee de Bäme."

Friehjohrsmierechkeit
(Odf, Rkh, Rph) -
Frühjahrsmüdigkeit..

Friehjohrssunnestrahl (Hem) -
Frühjahrssonnensstrahl.

friehstecke (Blb, Hem, Rld) -
frühstücken. Blb.: "Güd gefriegsteckt helfd de ganze Dag,güd geärntet dos ganze Jouhr, un güd gefried dos ganze Läwe."

frijja (Bgh, Hem, Odf, Rkh, Rph); frieher (Fdg, Mol) -
früher. Hem, Odf: "Frijja woar alles annnnnaschda."

Frocht  (Fdg) -
Frucht. Fdg.. "Mer mache Frocht ob. Mer du Frocht ee."

Froge/Froje, Pl.: Froge/ Froje (Fdg, Odf, Rkh, Rld, Rph) -
Frage. Odf: "Du stellst awwa Froje. Dos äas doch kaa Froje. Dos bedarf doch gor käner Froje."  

froglich (Fdg) -
fraglich. Fdg.: "Doar eas mieh wie froglich."
 
frohgemut (Odf, Rkh, Rph)-
frohgemut.

fröhlech
(Odf, Rkh, Rph) -
fröhlich.

Frohnadur (Odf, Rkh, Rph) -
Frohnatur.

Frohsenn (Odf, Rkh, Rph) -
Frohsinn.
Frojerei (Odf, Rkh, Rph) -
Fragerei.

fruh (Bgh, Mol, Rld),froh (Hem, Odf, Rkh, Rph) -
froh.

fromm (Fdg, Odf, Rkh, Rph), frumm (Hem) -
fromm. Hem: “Liewer Gott, mach mech frumm, dass ech ee da Himmel kumm.” Odf: "En fromme Mänsch äss gottgläubech." Bearb.: H. Parcinski, Rkh

Frostlabbe (Bgh) -
kälteempfindlicher Mensch.

fru
(Bgh),froo/ froje, froore, gefrood (Fdg, Hem, Odf, Rkh, Rld, Rph, Wun) -
fragen. Hem: ech froon, dü froosd, hä frood, mer froon, ehr frood, se froon. Imperativ: froo ! Odf: Imperativ: froog ! Odf: "Frog doch ned so domm. Wer domm frood, kriet äach e domme Antwort. En Domme kaa mieh frooje, wie en Gescheure antworte kaa. Wenn du dos ned wäst, mußt du mol frooje. Froog noch emol. Dos frood aem Loecher en Leib.  Wun. Präsens :ech froon; Prät.: ech frooře dü froořest hä frooře mer froořen ehr froořet se froořen; Konj.: ech frooře dü froořest hä frooře mer froořen ehr froořet se froořen; Imp.: frog.

fruh (Bgh)-
froh.

Fuahre (Bgh) -
Furche, Böschung.

fuchdele (Bgh) -
1. betteln, 2. mit Händen und Füßen gestikulieren.

Füddel (Bgh) -
Durcheinander, Unordnung, Behelf.

füddele (Bgh) -
mogeln, basteln.

Führmannspennche (Bgh) -
großes Schnapsglas,

Fuje (Bgh) -
Fuge.

Fulch (Fdg) -
Faulenzer, Faulpelz.. Fdg.: "D'r Fulch leir of d'rBärnhaut. Offsteh, ehr Fulche!"

fummele (Bgh) -
knifflige  Arbeit verrichten.

Funsel (Bgh) -
kleines,trübes Licht.

Fürra (Bgh, Hem, Rld) , Furra/ Furrer (Nle, Odf, Rkh, Rph) -
Futter. Odf: "Hä äas gud em Furrrer." (Im übertragnen Sinn: Er ist ein dicker Mensch.)
Futter.

fürrare (Bgh, Hem, Rld), furrere (Odf, Rkh, Rph) -
füttern.
 
fünwe (Hem) -
fünf.

fuffzeh (Hem) - Fußballdoor, Fußballto (Odf, Rkh, Rph)((
fünfzehn.

Fulch
(Fdg) -
Faulenzer. Fdg.: "Der Fulch  leir off d'r Bärenhaut."

Füß Pl. Fisse (Bgh, Hem, Rld) -
Fuß.

Fußballdoor, (Odf, Rkh, Rph) -
Fußballtor.


futtele (Fdg) -
1. pfuschen; 2. betrügen.
Futteler (Fdg)
1. Pfuscher; 2, Betrüger.


Title
Impressum:

Dr. Peter Kickartz, 57319 Bad Berleburg - Hemschlar, Hof Rinthersbach. Postalisch: 52074 Aachen, Hans Böckler - Allee 3
Zurück zum Seiteninhalt